Bokkenrijders en hun afstammelingen

Dirckx

122

Gerhard Dirckx uit Heerlen, gevlucht, verbannen 1775

Maria Catharina Dirckx Joannes Dirckx Dirk Hersseler

Gerhard Dirckx genoemd 'Bussen Gerken' wordt 9 febr. 1743 gedoopt in Heerlen als zoon van Arnold en Maria Ruijters, een broer van Maria Catharina Dirckx* en een broer van Joannes Dirckx*. Hij woont vermoedelijk in Caumer onder Heerlen en heeft weinig bezittingen, alleen zijn "sijn derde part in huijs en coolhof geleegen op den Veemarkt alhier binnen Herlen," in het huis waarin zijn moeder nog woont. Gerhard wordt gezocht naar aanleiding van de inbraak 7/8 dec. 1772 in de Caumermolen, maar is verdwenen. Zijn zuster Maria Catharina ontkent 25 maart 1773 ooit gehoord te hebben dat haar broer zou stelen, maar Gerhard wordt daarna onder meer genoemd door Dirk Hersseler* in diens verklaringen tijdens scherpe examens op 12 juni en 26 juli 1773. Hij is voortvluchtig en wordt 23 mei 1775 bij verstek verbannen.

ZIE VERDER:

— Documenten: in Art. voor de confrontatie van Jacob Juneman tegen Marie Catharina Geilkens
..........In: Confrontatie van Jacob Juneman tegen Marie Catharina Geilkens
..........In: Scherp examen Joannes Steins 2 apr. 1773
..........In: Scherp examen Lennert Maas 8 apr. 1773
..........In: Scherp verhoor Gerard van den Roost 8 apr. 1773
..........In: Vragen voor verhoor Pierre Schrijvers 15 apr. 1773
..........In: Verhoor Pierre Schrijvers 15 apr. 1773
..........In: Confrontatie van Jacob Juneman tegen Pierre Schrijvers 16 apr. 1773
..........In: Scherp examen Joannes Gerrits 16 apr. 1773
..........In: Verhoor van zuster M. Cath. Dirckx 25 mei 1773
..........In: Scherp verhoor Dirk Hersseler 12 juni 1773
..........In: Scherp verhoor Dirk Hersseler 26 juli 1773
..........In: Scherp examen van Peter Gerrits 3 aug. 1773
..........In: Vonnis Mar. Cath. Dirckx 10 nov. 1773
..........Opbrengt executoriale verkoop
..........Lijste van Complicen van de Bende van Dieven bij nagt

— LIT. - S.J.P. Sleinada, 'Oorsprong, oorzaeke; bewijs' (1779) p. 49 *
...- J. Russel 'De rooversbenden in de landen van Overmaas' (1877) p. 28, 49
...- Ramaekers & Pasing 'Bokkerijders' (1973) p. 117, 161/2 *
...- L. Augustus 'Vervolgingsbeleid en procesvoering' (1991) p. 212/3, 146 [diefstal in Caumermolen] *
...- A.Blok 'De Bokkenrijders' (1991) p. 371/2 [bekende gegevens]
...- F. van Gehuchten 'Bokkenrijders. De schande van Limburg II' (2014) p. 15, 84/6, 258
–– * Klassieke literatuur over Bokkenrijders online

123

Den Dock, voerman in Schaesberg, gefolterd, executie 1743

Michiel Arets Maria Arets Servaes Arets Peter Caspar Ter Konig Peter Caspar Muyters

Joannes Dirckx genoemd 'den Dock' wordt geboren in Nieuwenhagen en op 11 dec 1710 gedoopt in Heerlen als zoon van Joannes en Caecilia Latten. Woont sinds 1733 in Schaesberg, van beroep voerman, karreman. Hij trouwt 21 febr 1734 in Schaesberg Geertruid Arets, gedoopt 22 maart 1712 aldaar als dochter van Michiel Arets* en Maria Arets*, en een zuster van Servaes Arets*. Uit dit huwelijk worden zes kinderen geboren tussen 1735 en 1743. Joannes den Dock wordt eerst ervan beschuldigd een bendelid te zijn en medeplichtige aan diefstallen, inbraken en overvallen, maar later ook verdacht van ongeoorloofde seksuele relaties met twee schoonzussen, moord en kindermoord. Arrestatie 6 juli 1743, confrontaties met slachtoffers, confrontaties op 6 aug. met schoonvader Michiel Arets, Peter Caspar Ter Konig* en Peter Caspar Muyters*, vier dagen scherp examen 14, 19, 23 en 26 aug. Het gerecht motiveert zijn vonnis onder andere met: 'volgens zijn bekentenis in januari 1739 met zijn schoonmoeder en een andere na voorgaande complottenring zijn schoonzuster Christijn Arets door zijn werken zwanger wezende omtrent de zes maanden te helpen wurgen en doden om zijn schanddaden te bedekken' en 'met zijn andere schoonzuster nu geleden een jaar vleselijkerwijze en schandaleuzelijk geconverseerd te hebben, en haar dood kind in de maand mei lestleden op een stuk land aan zijn schoonvader toebehorende begraven te hebben.' Het doodvonnis van 7 september verordonneert een hele reeks lijfstraffen: afknijpen van de tepels, afhakken en verbranden van de rechterhand, aan een paal half wurgen en dan radbraken, vervolgens onthoofden en de ledematen op een rad te pronk stellen. Joannes wordt 32 jaar oud op 16 sept 1743 in Schaesberg terechtgesteld. Geertruid Arets overlijdt ruim dertig jaar na de executie van haar man op 29 okt 1775 in Schaesberg.

ZIE VERDER:

–– Dossier online bij Archieven.nl (Landen van Overmaas 7829, scan 105 e.v.) hier

— Documenten: in Scherp examen Willem Kerckhoffs 4 juli 1743 - Vervolg 5 juli
..........In: Recollectie Joannes Moulen 8 juli 1743
..........In: Vragen en feiten van belasting 11 juli 1743
..........Eerste verhoor 11 juli 1743
..........In: Scherp examen Peter Caspar ter Konig 15 juli 1743  Continuatie 19 juli  Recollectie 23 juli
..........In: Verhoren Mergen Arets 24 juli 1743  27 juli 1743
..........Getuigenverklaringen d.d. 29 juli 1743
..........In: Vragen voor verhoor Servaas Arets 31 juli 1743
..........In: Verhoor Servaas Arets 31 juli 1743
..........Confrontatie met Michiel Arets 6 aug. 1743
..........Scherp examen 14 aug. 1743
..........Recollectie 22 aug. 1743
..........In: Verder verhoor 2 sept. 1743 en Recollitie 3 sept. 1743 van Mergen Arets
..........Vonnis 7 sept. 1743
..........In: Vonnis schoonmoeder Mergen Arets
..........Beschuldiging van anderen
..........In: Nadere ondervraging Anton Haeseliers 11 sept. 1743
..........In: Scherp examen Claes Werry 19 sept. 1743
..........In: Scherp examen Anton Haseliers 10 okt. 1743
..........In: Scherper examen Jacob Creuwen 28 nov. 1743
..........In: Scherp examen Laurens Reumgens 24/25 jan. 1744 &  Recollitie 27 jan. 1744
..........In: Scherp examen Gielis Vreuls 2 maart 1744
..........In: Vonnis Herman Keijbets
..........Gerechtskosten

— LIT. - J. Russel 'De rooversbenden in de landen van Overmaas' (1877) p. 8
...- J.J. Michel 'Die Bockreiter von Herzogenrath, Valkenburg und Umgebung' (1884) p. 37 *
...- W. Gierlichs 'Bokkerijders in 't voormalig land van 's Hertogenrode (1940) p. 18, 58
...- Ramaekers & Pasing 'Bokkerijders' (1973) p. 33, 39/40, 56 *
...- L. Augustus 'Vervolgingsbeleid en procesvoering' (1991) p. 107 [bemiddeling Franciscanen] *
...- A.Blok 'De Bokkenrijders' (1991) p. 86, 193/4, 251/2 [samenvatting]
...- F. van Gehuchten 'Bokkenrijders. De schande van Limburg I' (2013) p. 154/5, 'Deel II (2014)' p.236
...- R. van Lieshout ‘Bokkenrijders in Zuid-Limburg' I (2019) p. 7/8, 117, 149, 152, 167/73, 175/84, 192
..........'Deel II (2020)' p. 113, 132, 'Deel III (2020)' p. 169, 245.
–– * Klassieke literatuur over Bokkenrijders online

124

Joannes Dirckx uit Heerlen, ontsnapt uit de gevangenis, verbannen 1775

Gerhard Dirckx Maria Catharina Dirckx Leonard Maas Hans Peter Meijers Peter Hertzog

Joannes Dirckx genoemd 'Bussen Hensken'  wordt gedoopt op 10 jan. 1734 in Heerlen als zoon van Arnold en Maria Ruijters; een broer van Gerhard Dirckx* en van Maria Catharina Dirckx*. Hij wordt beschreven als 'oud omtrent seeven en dertig jaaren middelmaetig van postuijr, bruijn van haar en oogen, redelijk gesett ... gehuijsvest tot Bensenraede en laatst geleden knegt als gewoont hebben op de Hoff Imstenraede'. Heeft weinig bezit, alleen "sijn derde part in huijs en coolhof geleegen op den Veemarkt alhier binnen Herlen", in het huis waar zijn moeder nog woont. Hij trouwt met Anna Barbara Velraet en uit dit huwelijk worden twee kinderen geboren, een in 1768 en een in 1770. Er zijn nauwelijks stukken bewaard van het criminele dossier betreffende Joannes. Hij ontsnapt in de nacht van 8 op 9 april uit de gevangenis van het Landshuis in Valkenburg samen met Leonard Maas*, Hans Peter Meijers* en Peter Hertzog*. Op 9 april gaat er een brief van de Hoofdbank Heerlen naar het bestuur van Aken omdat men vermoedt dat de ontsnapten daarheen gevlucht zijn. Joannes wordt 23 mei 1775 bij verstek verbannen. Anna Barbara overlijdt 16 juni 1812 in Heerlen als weduwe.

ZIE VERDER:

— Documenten: in Scherp verhoor Peter Hertzog 8 apr. 1773
..........In: Scherp examen Lennert Maas 8 apr. 1773
..........In: Scherp verhoor Gerard van den Roost 8 apr. 1773
..........In: Scherp examen Joannes Gerrits 16 apr. 1773
..........Declaratie advokaat en procureur
..........Lijste van Complicen van de Bende van Dieven bij nagt
..........Inventaris huisraad 2 febr. 1775
..........Aanbreng goederen 29 juni 1775
..........Opbrengt executoriale verkoop

— Dossier online bij Rijckheyt - Centrum voor regionale geschiedenis (in nieuw venster) hier

— LIT. - S.J.P. Sleinada, 'Oorsprong, oorzaeke; bewijs' (1779) p. 49 (Joannes F?) *
...- A.Blok 'De Bokkenrijders' (1991) p. 372 [bekende gegevens]
...- F. van Gehuchten 'Bokkenrijders. De schande van Limburg II' (2014) p. 87, 245
–– * Klassieke literatuur over Bokkenrijders online

125

Joannes Dirckx, dagloner in Kamp-Lichtenberg, executie 1743

Peter Caspar Ter Konig Peter Caspar Muyters

Joannes Dirckx wordt omstreeks 1693 in Schinveld geboren, woont sinds 1728 in Kamp-Lichtenberg bij Schaesberg, dagloner van beroep "van professie werckman voor daeglohn". Hij trouwt 4 okt 1720 in Schaesberg Maria Hanssen en uit dit huwelijk worden vier kinderen geboren tussen 1721 en 1731. Arrestatie 31 juli 1743 "als sijnde denselven uuijtwijsens d'informatien en Confessiens van andere Complices ende oijck hier in actis sijnde genoeg overwonnen gecoopereert te hebben aen verscheijde dievstaelen...". Verhoor 3 aug. en 8 aug. confrontatie met Peter Caspar Ter Konig* en Peter Caspar Muyters*. Tijdens het het scherp examen van 23 aug. "Verclaert en bekent in tormentis dat hij medeplichtigh ende handdaedig is geweest aen ..". Bij het vervolg van dit pijnlijk verhoor op 26 aug. en bij de recollectie van 31 aug. bevestigt hij zijn medeplichtigheid aan dertien diefstallen. Op 7 sept. wordt in het doodvonnis bepaald dat half wurgen en verbranden de straf zal zijn. Joannes wordt 16 sept 1743 terechtgesteld in Schaesberg.

ZIE VERDER:

–– Dossier online bij Archieven.nl (Landen van Overmaas 7829, scan 61 e.v.) hier

–– Documenten in Scherp examen Joannes Dirckx den Dock 14 aug. 1743
..........In: Recollectie Joannes Dirckx den Dock 22 aug. 1743
..........Beschuldiging van anderen
..........In: Nadere ondervraging Anton Haeseliers 11 sept. 1743
..........In: Scherp examen Anton Haseliers 10 okt. 1743

— LIT. - W. Gierlichs 'Bokkerijders in 't voormalig land van 's Hertogenrode (1940) p. 59
...- A.Blok 'De Bokkenrijders' (1991) p. 63, 194, 252 [samenvatting], 255
...- F. van Gehuchten 'Bokkenrijders. De schande van Limburg II' (2014) p. 236
...- R. van Lieshout ‘Bokkenrijders in Zuid-Limburg' I (2019) p. 174/5, 178, 180/1, 184, 'Deel II (2020)' p. 113
..........'Deel III (2020)' p. 245.

126

De Bus, vrouw in Caumer, gefolterd, verbannen 1773

Gerhard Dirckx Joannes Dirckx Pierre Schrijvers

Maria Catharina Dirckx genoemd 'de Bus' wordt 7 jan. 1740 gedoopt in Heerlen als dochter van Arnold en Maria Ruijters; een zuster van Gerhard Dirckx* en mogelijk ook van Joannes Dirckx*. Dienstmaagd, woont in Caumer en heeft nauwelijks bezittingen. Zij trouwt op 10 febr. 1771 de 37-jarige Andries Hamers, gedoopt 2 nov. 1733 in Schaesberg als zoon van Joannes en Anna Meens. Uit dit huwelijk worden twee kinderen geboren in 1771 en 1775, de jongste na de verbanning van de moeder. Wordt verdacht als heelster en ophoudster van gestolen goed, voor het gerecht gedaagd op 13 jan. 1773, maar is vertrokken naar haar mans broer in Grotenrath omdat, naar eigen verklaring, haar man geen werk kan vinden en het huis waarin zij woonden zo bouwvallig is. Arrestatie in Geilenkirchen waarna zij de Voogd aldaar verzoekt niet uitgeleverd te worden 'mits te Heerlen geene roomse geestelijke bij de gevangenis gegeven off toegestaan werden.' Toch naar Valkenburg overgebracht en 25 mei verhoord over het gestolen graan uit de Caumer molen: 'Segt noijt iets gehoort te hebben dat haar broeder Gerrit Dirix soude gestolen hebben.' Scherp examen 3 juli, waarbij zij Pierre Schrijvers* noemt als koper van gestolen graan en vervolgens een vonnis tot verbanning 'ten eeuwige dage uijt deese hoofdbanke en jurisdictie van dien met interdictie van oijt off te oijt daar binnen te koomen op poene dat daerinne bevonden wordende en in handen van Justitie geraakende swaarder aan den lijve sal worden gestrafft.' Afkondiging van het vonnis in Heerlen op 10 nov. 1773. Maria Catharina overlijdt 63 jaar oud op 3 juli 1803 in Schaesberg en Andries Hamers in 1806.

ZIE VERDER:

— Documenten: in Scherp examen Joannes Steins 2 apr. 1773
..........Vragen voor verhoor en Eerste verhoor 25 mei 1773
..........Lijst scherper examen 3 juli 1773
..........In: Verzoek arrestatie Pierre Schrijvers, 3 aug. 1773
..........In: Advies van de jurist van Slijpe 16 aug. 1773
..........Bericht in krant van die tijd
..........Vonnis 10 nov. 1773
..........Declaratie advocaat en procureur
..........Opbrengt executoriale verkoop
..........Lijste van Complicen van de Bende van Dieven bij nagt

— Dossier online bij Rijckheyt - Centrum voor regionale geschiedenis (in nieuw venster) hier

— LIT.- S.J.P. Sleinada, 'Oorsprong, oorzaeke; bewijs' (1779) p. 46 *
...- J. Russel 'De rooversbenden in de landen van Overmaas' (1877) p. 28
...- W. Gierlichs 'Bokkerijders in 't voormalig land van 's Hertogenrode (1940) p. 143
...- Ramaekers & Pasing 'Bokkerijders' (1973) p. 162 *
...- L. Augustus 'Vervolgingsbeleid en procesvoering' (1991) p. 146 [diefstal in de Caumermolen] *
...- A.Blok 'De Bokkenrijders' (1991) p. 212, 371/2 [samenvatting]
...- Hamers Bulletin Jg 23-2007
...- F. van Gehuchten 'Bokkenrijders. De schande van Limburg II' (2014) p. 84/6, 102, 245
–– * Klassieke literatuur over Bokkenrijders online