Bokkenrijders en hun afstammelingen

Hertog

209

Willem Hartzog, soldaat in Maastricht, galg 1776

Caspar Hertzog Pieter Hertzog Nicolaas Reumkens

(Joannes) Willem Herzog wordt 16 juli 1723 gedoopt in Heerlen als zoon van Caspar en Margraretha Vromen, een broer van Caspar Hertzog* en van Pieter Hertzog*. Naar eigen zeggen al sinds 1749 in dienst van het Staatse regiment Deutz en in 1773 in garnizoen in 's Hertogenbosch. Heeft geen bezittingen die de moeite zijn om in beslag te nemen. Hij trouwt Maria Catharina Bruers en uit dit huwelijk wordt 1769 een zoon gedoopt in Heerlen. Willem is in apr. 1773 door meerdere gevangenen tijdens een scherp verhoor en ook door getuigen van ingezetenen genoemd als medeplichtige van de grote bende. Als hij op verlof komt in Heerlen wordt hij opgepakt en opgesloten in het Landshuis in Valkenburg. Deze arrestatie is 9 juni 1773 goedgekeurd door de schepen van het gerecht van Heerlen en 11 juni vindt het eerste verhoor plaats. Daarbij ontkent Willem alles en de volgende dag bij een confrontatie met Nicolaas Reumkens* verklaart hij weer niets van overvallen en diefstallen te weten. Als soldaat valt hij natuurlijk onder de jurisdictie van de Krijgsraad en op 28 juni is hij overgebracht naar Maastricht en daar ingesloten. Daarna volgt een zeer langdurige procedure met de schepenen van Heerlen als aanklagende partij. De krijgsraad van het garnizoen van Maastricht heeft poblemen met de toegezonden belastende stukken en verlangt 7 febr. 1775 dat deze volledig en overeenkomstig de eisen van de wet opgesteld zijn. Op 14 maart willen ze dat bewijsstukken aan hun overgedragen worden. En 30 aug. schrijven ze dat "onse gevange Willem Hertzog" een aantal getuigenverklaringen voor onwaar verklaart en vragen medewerking om deze getuigen tegen de verdachte te confronteren. In die tijd deed het verhaal de ronde dat een kapitein het opnam voor een soldaat met zo'n lange staat van dienst, maar de bureaucratische traagheid kan ook toegeschreven worden aan territoriumdrift van de militairen die de burgers van het gerecht van Heerlen overduidelijk wijzen op de vele procedurefouten die ze maken. Hoe het ook zij, tenslotte heeft de Krijgsraad een doodvonnis geveld. Willem sterft 52 jaar oud op 6 maart 1776 aan de galg in Maastricht. Opmerking: Vader Caspar Hartsog was gerechtsbode in Heerlen ten tijde van de Bokkenrijdersprocessen 1743/4.

ZIE VERDER:

— Documenten: in Scherp examen Gerard van den Roost 8 april 1773
......... In: Scherp examen Joannes Gerrits 16 apr. 1773
......... In: Scherp verhoor Frans Bouwman 30 juni 1773
..........Opbrengt executoriale verkoop
..........Lijste van Complicen van de Bende van Dieven bij nagt

— Dossier online bij Rijckheyt - Centrum voor regionale geschiedenis (in nieuw venster) hier

— LIT. - S.J.P. Sleinada, 'Oorsprong, oorzaeke; bewijs' (1779) p. 53 *
...- J. Russel 'De rooversbenden in de landen van Overmaas' (1877) p. 39 [kopie Sleinada]
...- Ramaekers & Pasing 'Bokkerijders' (1973) p. 134, 138 *
...- A.Blok 'De Bokkenrijders' (1991) p. 52, 215, 225, 372 [samenvatting]
...- F. van Gehuchten 'Bokkenrijders. De schande van Limburg II' (2014) p. 103, 247
...- R. van Lieshout ‘Bokkenrijders in Zuid-Limburg' III (2020) p. 162
–– * Klassieke literatuur over Bokkenrijders online

229

Caspar Hertzog, oud-veldbode in Heerlen, gevlucht, verbannen 1775

Willem Hertzog Peter Hertzog Frans Boumans

Caspar Hertzog wordt 29 sept. 1725 gedoopt in Heerlen als zoon van Caspar en Margaretha Vromen, een broer van Willem Hertzog* en van Peter Hertzog*. Hij woont in Heerlen "in t gatsken" en soms wordt hij de 'bode' en soms 'de broer van de bode' genoemd, zodat onduidelijk is of hij de gewezen veldbode is of zijn broer Peter of misschien wel allebei. Verder is niets bekend over zijn kostwinning en de latere inbeslagneming van zijn goederen brengt nagenoeg niets op. Hij trouwt 35 jaar oud op 24 mei 1761 met de eveneens 35-jarige Anna van den Roost. Uit dit huwelijk worden twee dochters geboren: in 1761 en 1765. Caspar is beschuldigd door gevangenen  van medewerking aan diefstallen en overvallen, onder meer door Frans Boumans* tijdens diens scherp verhoor 30 juni 1773. Op 2 aug. 1773 wordt een verzoek tot arrestatie goedgekeurd, maar hij kan niet aangehouden worden. Hij is voortvluchtig en op 6 aug. volgt de eerste openbare citatie om zich komen verantwoorden bij het gerecht. Caspar negeert alle oproepen en is nooit meer in Heerlen gezien. In het vonnis bij verstek van 3 mei 1775, afgekondigd 23 mei, is hij verbannen "ten euwigen daege uijt de drie Landen van Overmaaze partage van Haar Hoog Moogende, als meede uijt het district der Generaliteijt". Opmerking: zie hierboven bij broer Willem.

ZIE VERDER:

— Documenten: in Scherp examen Joannes Steins 2 apr. 1773
..........In: Scherp verhoor Gerard van den Roost 8 apr. 1773
..........In: Scherp examen Joannes Gerrits 16 apr. 1773
..........In: Scherp verhoor Frans Bouwman 30 juni 1773
..........In: Nader scherp verhoor Nicolaas Herseler 6 juli 1773
..........In: Scherp examen van Peter Gerrits 3 aug. 1773
..........Lijste van Complicen van de Bende van Dieven bij nagt
..........In: Scherp verhoor Mathijs Crousen 13 juli 1774
..........Inventaris huisraad 2 febr. 1775
..........Opbrengt executoriale verkoop

— LIT. - S.J.P. Sleinada, 'Oorsprong, oorzaeke; bewijs' (1779) p. 49 *
...- J. Russel 'De rooversbenden in de landen van Overmaas' (1877) p. 35 [kopie Sleinada]
...- Ramaekers & Pasing 'Bokkerijders' (1973) p. 61 *
...- A.Blok 'De Bokkenrijders' (1991) p. 214, 223, 373 [samenvatting]
...- R. van Lieshout ‘Bokkenrijders in Zuid-Limburg' III (2020) p. 162
–– * Klassieke literatuur over Bokkenrijders online

230

Swert Peterke uit Heerlen, ontsnapt uit gevangenis, verbannen 1775

Willem Hertzog Caspar Hertzog Leonard Maas Joannes Dirckx Hans Peter Meijers

Pieter Hertzog, genoemd 'Swarte Peter' of 'het Kraaike'  wordt 6 april 1734 gedoopt in Heerlen als zoon van Caspar en Margaretha Vromen. Een jongere broer van Willem Hertzog* en Caspar Hertzog*. Woont in Heerlen en hij (en/of zijn broer Caspar) is veldbode geweest, maar verder is weinig bekend van zijn kostwinning. Heeft wat vee en bebouwt land dat mogelijk van zijn vrouw is. Hij trouwt 5 okt. 1760 in Heerlen Helena Cremers, gedoopt 12 febr. 1732 in Hoensbroek als dochter van Reinerus en Maria Dautsenberg. Uit dit huwelijk worden vier kinderen geboren tussen 1761 en 1770. Beschuldigd van medeplichtigheid aan diefstallen door gevangenen is hij 3 apr. 1773 samen met acht andere mannen gearresteert en opgesloten op een zolder van het Landshuis van Valkenburg. Tamelijk snel wordt 8 apr. overgegaan tot scherp examen en daarbij lijkt Peter vlot te bekennen. Dit verhoor duurt maar kort, want het wordt afgenomen nadat eerder Leonard Maas* scherp geëxamineerd is, het wordt al donker en de schepenen willen Pasen gaan vieren. Men vraagt zich af of Peter toen al wist wat ging volgen. Hij ontsnapt in de nacht van 8 op 9 april uit de gevangenis samen met Leonard Maas, Joannes Dirckx* en Hans Peter Meijers*. Op 9 april gaat er een brief van de Hoofdbank Heerlen naar het bestuur van Aken omdat men vermoedt dat de ontsnapten daarheen gevlucht zijn. De reactie daarop is niet bekend. Peter blijft voortvluchtig ook als hij vanaf 6 aug. openbaar opgeroepen wordt om zich komen verantwoorden bij het gerecht. Peter negeert alle oproepen en is nooit meer in Heerlen gezien. Normaal kan een gevangene die bekend heeft en daarna ontsnapt is, toch ter dood veroordeeld worden. Maar in dit geval heeft de gevangene niet 'buiten de plaats van foltering, vrij van ijzer en banden en zonder vrees of bedreiging' de bekentenissen bevestigd. In het vonnis bij verstek van 3 mei 1775, afgekondigd 23 mei, is hij dan ook verbannen "ten euwigen daege uijt de drie Landen van Overmaaze partage van Haar Hoog Moogende, als meede uijt het district der Generaliteijt". Helena Cremers overlijdt 4 mei 1804 in Heerlen. Opmerking: zie hierboven bij broer Willem.

ZIE VERDER:

— Documenten: in Scherp examen Joannes Steins 2 apr. 1773
..........In: Scherp examen Lennert Maas 8 apr. 1773
..........Scherp examen 8 apr. 1773
..........In: Scherp verhoor Gerard van den Roost 8 apr. 1773
..........In: Scherp examen Joannes Gerrits 16 apr. 1773
..........Verkoop van zijn koe 5 mei 1773
..........In: Scherp verhoor Herman Heugens 9 juni 1773
..........In: Scherp verhoor Frans Bouwman 30 juni 1773
..........In: Nader scherp verhoor Nicolaas Herseler 6 juli 1773
..........In: Scherp examen van Peter Gerrits 3 aug. 1773
..........In: Scherp verhoor Mathijs Crousen 13 juli 1774
..........In: Interrogatorien voor Anton Emonts en Verhoor 20 okt. 1774
..........Vonnis bij verstek 14 febr. 1775
..........Declaratie advocaat en procureur
..........Opbrengt executoriale verkoop
..........Lijste van Complicen van de Bende van Dieven bij nagt

— Dossier online bij Rijckheyt - Centrum voor regionale geschiedenis (in nieuw venster) hier
...Afstammelingen van Daniel Prevoo bij genealogien Rijckheyt (in apart venster) hier

— LIT. - S.J.P. Sleinada, 'Oorsprong, oorzaeke; bewijs' (1779) p. 49 *
...- J. Russel 'De rooversbenden in de landen van Overmaas' (1877) p. 35 [kopie Sleinada]
...- Ramaekers & Pasing 'Bokkerijders' (1973) p. 117 *
...- A.Blok 'De Bokkenrijders' (1991) p. 213/4, 223, 373 [samenvatting]
...- F. van Gehuchten 'Bokkenrijders. De schande van Limburg I' (2013) p. 39. 'Deel II (2014)' p. 89, 98, 245
...- R. van Lieshout ‘Bokkenrijders in Zuid-Limburg' III (2020) p. 162
–– * Klassieke literatuur over Bokkenrijders online