Bokkenrijders en hun afstammelingen

Gerrits

174

Heiliger Gerrits, dagloner in Retersbeek, gefolterd, galg 1773

Peter Gerrits

Heiliger Gerrits is geboren in Retersbeek en 25 juni 1734 in Klimmen gedoopt als zoon van Gerard Gerarts en Ida Sporcken, een jongere broer van Peter Gerrits*. Hij is arm, werkt als het kan als dagloner, maar moet vaak bedelen. Het gezin is rond 1767 in Retersbeek gaan wonen, komende van Simpelveld. Hij trouwt op 18 sept. 1762 in Heerlen Maria Gertrude Hillebrant (Brant) afkomstig uit Simpelveld. Ten tijde van het huwelijk wonen beiden te Passers-Nieuwenhagen. Uit dit huwelijk worden zes kinderen geboren tussen 1763 en 1773, de eerste drie in Simpelveld. Na de arrestatie van zijn broer Peter in Heerlen medio is Heiliger al bang door hem beschuldigd te worden en zou toen ook het dreigement geuit hebben dat hij "gansch Retersbeek en Weustenrade in pijn [zal] brengen." Heiliger is 14 aug. 1773 gearresteerd en samen met vier andere mannen uit Retersbeek overgebracht naar het Landshuis in Valkenburg. Hij is verhoord onder foltering op 19 okt. waarbij hij bekend en vele anderen heeft beschuldigden. Ten slotte is hij ter dood veroordeeld. In de nacht vóór de terechtstelling is pastoor Damoiseaux van Oud Valkenburg op bezoek geweest en heeft daarna namens Heiliger andere gevangenen die deze beschuldigd had, om vergiffenis gevraagd. Heiliger sterft 3 dec. 1773 aan de galg op de Lommelenberg bij Valkenburg. Waar weduwe en kinderen zijn gebleven is niet bekend.

ZIE VERDER:

— Documenten: Lijst scherper examen 19 okt. 1773
..........in Scherp verhoor Joannes Eeven 22 okt. 1773
..........Verklaringen van getuigen 9 dec. 1773
..........in Scherp verhoor Daniel Hollanders 4 nov.1774
..........in Scherp verhoor Daniel Hollanders 9 nov.1774
..........Bericht in krant van die tijd
..........in Scherpe verhoren van Joannes Haesen dec. 1774
..........De zaak Damoiseaux..........Nog eens 29 dec. 1774
..........Declaratie advocaat en procureur
..........Opbrengt executoriale verkoop
..........Lijste van Complicen van de Bende van Dieven bij nagt
..........Lijst Valkenburg juli 1774
..........Lijst vervolgden, Valkenburg 1775
..........Lijst Valkenburg juli 1776

— LIT. - S.J.P. Sleinada, 'Oorsprong, oorzaeke; bewijs' (1779) p. 47 *
...- J. Russel 'De rooversbenden in de landen van Overmaas' (1877) p. 32 [kopie Sleinada]
...- A.Blok 'De Bokkenrijders' (1991) p. 215, 219, 356/7 [samenvatting]. 372, 417,
...- F. van Gehuchten 'Bokkenrijders. De schande van Limburg I' (2013) p. 36, 60.
..........'Deel II (2014)' p. 138/9, 142, 250
–– * Klassieke literatuur over Bokkenrijders online

175

Seijp Jannekens Soon uit Schandelen, gefolterd, vrijgelaten 1745

Hendrik Gerrits, genoemd 'Seijp Jannekes Soon'. wordt 1 aug. 1687 gedoopt in Heerlen als zoon van Joannes en Maria Hopels. Hij woont in Schandelen, over kostwinning en welstand zijn geen gegevens beschikbaar. Hij trouwt 23 sept. 1714 in Heerlen Mechtild Sijpers. Uit dit huwelijk worden drie dochters geboren tussen 1715 en 1722. Hendrik hertrouwt 18 juni 1724 ook in Heerlen met Anna Douven en uit dit huwelijk worden van 1728 tot 1739 vier zoons geboren. Gearresteerd 1 aug. 1743, – hetgeen pas 6 sept. door de schepenen is goedgekeurd – maar ontkent alle beschuldigingen en zit dan lang in de gevangenis. Tot drie maal toe wordt in 1744 verzocht om de tortuur te mogen toepassen, voordat die op 30 okt. is toegestaan. Ook daarbij is Hendrik hardnekkig blijven ontkennen. Na twee jaar gevangenschap is hij in vrijheid gesteld en het vonnis daartoe van 10 augustus 1745 noemt het advies van twee neutrale juristen. De volgende dag wordt het vonnis opgestuurd naar de Raad van Brabant in Den Haag (partage van de Staten-Generaal) en daar geregistreerd. Het lijkt aannemelijk dat evenals in het Oostenrijks partage protesten geleid hebben tot het ingrijpen van bovenaf en tot een meer rationele beoordeling van het bewijsmateriaal. Van Hendrik is verder niets meer bekend.

ZIE VERDER:

— Documenten: Goedkeuring aanhouding 6 sept. 1743
..........Aanvraag tortuur 21 juli 1744
..........Herhaalde aanvraag tortuur 21 sept. 1744
..........Nogmaals verzoek om scherp examen 5 okt. 1744
..........Besluit toepassing tortuur 30 okt. 1744
..........Klacht en conclusie van de officier 4 juli 1745
..........Vonnis 10 aug. 1745
..........In: Lijst van criminelen van Westrik 1746

— LIT. - Ramaekers & Pasing 'Bokkerijders' (1973) p. 60 *
...- A.Blok 'De Bokkenrijders' (1991) p. 194, 199, 268, 270, 269[bekende gegevens], 395
...- F. van Gehuchten 'Bokkenrijders. De schande van Limburg I' (2013) p. 138/9. 'Deel II (2014)' p. 238
...- R. van Lieshout ‘Bokkenrijders in Zuid-Limburg' I (2019) p. 182, 'Deel II (2020)' p.104
..........'Deel III (2020)' p. 164, 170, 172, 193, 247.
–– * Klassieke literatuur over Bokkenrijders online

176

Houben Hens, dagloner in Heerlen, galg 1773

Mathijs Crousen Josef Kerkhofs

Joannes Gerrits genoemd Houben Hens, is volgens eigen zeggen 1717 geboren. Landarbeider en knecht op grote hoeven, heeft ook enig land. Hij trouwt 23 april 1758 in Heerlen met de 41 jaar oude Joanna Margareta (Jenne) Roosboom, gedoopt aldaar op 11 nov. 1716 als dochter van Joannes en Maria Krekels. Haar zuster Anna Catharina is getrouwd met Mathijs Crousen*. Uit het huwelijk van Joannes en Joanna is een zoon geboren in 1757. Waarschijnlijk 3 apr. 1774 gearresteerd en op 6 apr. 1773 tot scherp examen veroordeeld, samen met acht andere mannen uit Heerlen die gelijk met hem zijn gearresteerd. Joannes laat het niet tot foltering komen op 15 apr. en begint na de voorlezing van het vonnis tot pijnlijk verhoor met het bekennen van deelname aan overvallen en met het noemen van namen van medeplichtigen. Hij bevestigt dit alles 16 apr. bij de recollectie. Joannes heeft meermalen een optreden van chirurgijn Josef Kerkhofs* vermeld en zou zelfs uit diens handen zijn aandeel in de buit ontvangen hebben. En dat wordt dan ook vermeld in de strafeis van de officier, evenals het afleggen van de eed "Waardoor de goddelijke majestijd afswerende de alderswaarste blasphemie en crimen leese majestatis divinee begaan en gecommiteert heeft". Die eist dan ook terechtstelling door radbraken, maar de schepenen veroordelen hem tot ophanging. Joannes sterft 18 mei 1773 aan de galg op de Heesberg bij Heerlen, 56 jaar oud. Joanna Roosboom overlijdt 22 febr. 1782 in Heerlen.

ZIE VERDER:

— Documenten: in Scherp examen Joannes Steins 2 apr. 1773
..........In: Scherp examen Lennert Maas 8 apr. 1773
..........In: Scherp verhoor Peter Hertzog 8 apr. 1773
..........In: Scherp verhoor Gerard van den Roost 8 apr. 1773
..........Lijst scherper examen 15 apr. 1773
..........Continuatie scherp examen en recollectie 16 apr. 1773
..........In: Scherp examen Nicolaas Hersseler 4/5 mei 1773
..........In: Scherp verhoor Herman Heugens 9 juni 1773
..........In: Scherp verhoor Frans Bouwman 30 juni 1773
..........In: Scherp examen van Peter Gerrits 2 aug. 1773
..........In: Scherp examen van Peter Gerrits 3 aug. 1773
..........Declaratie advocaat en procureur
..........Notarieel onderzoek naar bezit
..........In: Scherp examen Joannes Lahaye 4/5 aug. 1774
..........Opbrengt executoriale verkoop
..........Lijste van Complicen van de Bende van Dieven bij nagt

— Dossier online bij Rijckheyt - Centrum voor regionale geschiedenis (in nieuw venster) hier

— LIT. - S.J.P. Sleinada, 'Oorsprong, oorzaeke; bewijs' (1779) p. 45 *
...- J. Russel 'De rooversbenden in de landen van Overmaas' (1877) p. 29 [kopie Sleinada]
...- A.Blok 'De Bokkenrijders' (1991) p. 208, 214, 372 [samenvatting], 413
...- M.J.H.A. Schrijnemakers 'De Historiciteit van de Bokkenrijdersbenden' (2004) p. 22, 32
...- F. van Gehuchten 'Bokkenrijders. De schande van Limburg II' (2014) p. 73, 245
–– * Klassieke literatuur over Bokkenrijders online

177

Peter Gerrits, bedelaar in Heerlen, gefolterd, galg 1773

Heiliger Gerrits Nicolaas Hersseler Thomas Boumans Jacob Schossman Anton Bosch

Peter Gerits wordt gedoopt 23 juni 1724 in Voerendaal als zoon van Gerard Gerarts en Ida Sporcken. Hij is een oudere broer van Heiliger Gerrits*. en woont op gen Huisberg onder Heerlen. Verklaart later dat hij "niet wel en hoort" en zijn verklaringen voor het Gerecht moeten hem dan ook "distincte luijt voorgeleesen" worden. Kan niet meer in zijn levensonderhoud voorzien en bedelt, heeft verder niets dat de moeite waard is om in beslag te nemen. Hij trouwt 16 april 1752 in Heerlen Anna Catharina van Yseren, gedoopt aldaar op 3 maart 1730 als dochter van Henricus en Agnes Timmermans. Uit dit huwelijk worden vijf kinderen geboren tussen 1753 en 1767. Na de arrestatie is hij 17 juli 1773 de eerste keer verhoord en aangezien hij ontkent wordt hij 2 aug. geconfronteerd met twee gevangenen die hem beschuldigd hebben. Maar Nicolaas Hersseler* en Thomas Boumans* herroepen beiden alle verklaringen en aantijgingen. Ondanks deze mislukking veroordelen de schepenen Peter dezelfde dag nog tot het ondergaan van een scherp examen en hij wordt meteen aan de foltering onderworpen. En na het aanleggen van duimschroeven en een Spaanse stevel of scheenschroef gaat hij bekennen. Hij verklaart aan een aantal diefstallen schuldig te zijn en noemt medeplichtigen, aanvankelijk anderen uit Heerlen maar later ook mannen die in de buurt van zijn broer Heiliger onder Klimmen wonen. Hij is gerecolleert op 4 aug. en ruim een week daarna is het doodvonnis geveld. Peter sterft 49 jaar oud op 18 aug. 1773 aan de galg op de Heesberg bij Heerlen. Opmerking: Curieus is dat hij tijdens de scherpe verhoren met de aanduiding 'glaser' steeds Jacob Schossman* uit Heerlen bedoelt en pas laat op de tweede dag van dit pijnlijk verhoor "den glasmacker uijt gen Heek", Anton Bosch* de Glaeser dus één keer vermeld wordt.

ZIE VERDER:

— Documenten: Vragen voor verhoor
..........Ondervraging 17 juli 1773
..........Bericht in krant van die tijd
..........Vragen voor confrontatie met Thomas Boumans en Nicolaas Hersseler
..........Mislukte confrontatie met Thomas Boumans en Nicolaas Hersseler 2 aug. 1773
..........Vonnis tot scherp examen 2 aug. 1773
..........Lijst scherper examen 2 aug. 1773
..........Vragen voor scherp examen
..........Scherp examen 2 aug. 1773
..........Scherp examen 3 aug. 1773
..........Recollectie 4 aug. 1773
..........Vonnis 13 aug. 1773
..........In een getuigenverklaring 9 dec. 1773
..........in Scherp verhoor Daniel Hollanders 4 nov.1774
..........in Scherp verhoor Daniel Hollanders 9 nov.1774
..........in Verhoren van Johannes Haesen dec. 1774
..........In strafvordering tegen Anton Bosch eind 1774
..........Declaratie advocaat en procureur
..........Opbrengt executoriale verkoop
..........Lijste van Complicen van de Bende van Dieven bij nagt

— LIT. - S.J.P. Sleinada, 'Oorsprong, oorzaeke; bewijs' (1779) p. 46 *
...- J. Russel 'De rooversbenden in de landen van Overmaas' (1877) p. 30 [kopie Sleinada]
...- A.Blok 'De Bokkenrijders' (1991) p. 215, 356, 372 [samenvatting]
...- F. van Gehuchten 'Bokkenrijders. De schande van Limburg II' (2014) p. 102, 138, 246
–– * Klassieke literatuur over Bokkenrijders online