Bokkenrijders en hun afstammelingen

Kirchhofs

276

Baltus Kerckhoffs, schoenmaker in Merkstein, doodgefolterd 1771

Joseph Kerckhoffs Peter Kerckhoffs Maria Notermans Joseph Keyser

Balthasar Kerckhoffs, roepnaam Baltus, wordt 27  sept. 1707 gedoopt in Afden (D) als zoon van Nicolaas en Catharina Doveren, een ouder broer van Joseph Kerckhoffs* en van Peter Kerckhoffs*. Hij woont in Merkstein en is welgesteld, schoenmaker met een klantenkring in de wijde omtrek. Hij trouwt 7 sept. 1732 in Merkstein Maria Agnes Dreschers uit Herzogenrath, die 7 jan. 1752 in Afden overlijdt. het huwelijk blijft kinderloos. Baltus hertrouwt 55 jaar oud op 8 febr. 1763 in Merkstein met de 37-jarige Maria Notermans*, gedoopt 15 febr. 1725 in Schinnen als dochter van Paulus en Cornelia Claessen. Van Baltus wordt achteraf beweerd dat hij ook al in de periode rond 1740 deel uitmaakte van de bende. Hij behoort tot de eersten die door Joseph Keyser* beschuldigd worden in jan. 1771, hij en zijn vrouw zouden een centrale rol spelen in de bende. Aan het eind van die maand wordt hij gearresteerd samen met zijn vrouw en opgesloten in kasteel Herzogenrath. Op 30 jan. wordt hij veroordeeld tot scherp verhoor en is diezelfde dag aan de foltering onderworpen, duim- en scheenschroeven en stroppade. Na uren vraagt hij losgemaakt te worden en belooft te bekennen, maar kan van de pijn niet spreken. Maar als hij na nog een paar uren niet voldoende bekent, wordt hij weer ter pijnbank gesteld. Al met al duurt de ondervraging tien uren en wordt pas beëindigd als Baltus belooft de volgende dag verder te bekennen. Ook de dag daarna bekent hij, maar verzoekt al gauw 'weghens swackheijd' te stoppen. Maar als hij op 1 febr. gerecolleerd wordt, herroept hij alles dat hij uit pijn heeft bekend. Lichamelijk is hij er zeer slechte aan toe en waarschijnlijk daarom wordt meer dan een maand gewacht met hervatting van de ondervraging tot begin maart. Maar Balthasar sterft 63 jaar oud op 7 maart 1771 tijdens de foltering in kasteel Herzogenrath. Tegen zijn lijk wordt alsnog vonnis geveld: hij moet buiten het kerkhof in een kuil worden begraven. En dat gebeurt op 8 maart. Maria Notermans ontsnapt aan het eind van deze maand maart uit de gevangenis en er wordt nooit meer van haar vernomen.

ZIE VERDER:

— Documenten: in Scherp examen van Joseph Keyser 10 jan. 1771
..........Vonnis tot scherp examen 30 jan 1771
..........Eerste dag van scherp examen 30 jan. 1771
..........Tweede dag van scherp examen 31 jan. 1771
..........In: Scherp examen Peter Muller 31 jan. 1771
..........Derde dag van scherp examen 1 febr. 1771
..........In: Recollectie Peter Muller 1 febr. 1771
..........In: Confrontatie tussen Peter Muller en Dirk Jaspers 16 maart 1771
..........In: Scherp examen Leonard Steins 6 juni 1771 en  Recollectie 7 juni
..........Nadere vrijwillige verklaring van Peter Muller 9/13 juli 1771
........................................10 juli • 11 juli • 12 juli • 13 juli
..........In: Scherp verhoor Joseph Ploum 24/25 juli 1771
..........In: Scherp verhoor Arnold Zanders 21/22 augustus 1771
..........In: Scherp examen van Nicolaes Rootcrantz de oude 18/19 september 1771
..........In: Scherp examen Leonard Louppen 3/5 sept. 1772
..........In: Scherp examen Peter Ploum 16/17 febr. 1773
..........In: Scherp examen Joannes Gerrits 16 apr. 1773
..........In: Scherp examen Nicolaas Hersseler 4/5 mei 1773
..........In: Scherp examen Mathijs van den Berg 5 mei 1773
..........In: Scherp verhoor van Josef Breuwer 14/15 mei 1773
..........In: Scherp verhoor Matthijs Sengen 25 mei 1773
..........Lang na zijn dood in officiële stukken nov. 1774
..........Lijste van Complicen van de Bende van Dieven bij nagt
..........In: Scherp examen Geertruid Bosch 23 maart 1775
..........In: Crimineel examen Geertruid Bosch 22 juli 1775
..........Lijst Gerecht van Herzogenrath medio 1776

— Familierelaties

— LIT. - S.J.P. Sleinada, 'Oorsprong, oorzaeke; bewijs' (1779) p. 39 *
...- J. Russel 'De rooversbenden in de landen van Overmaas' (1877) p. 17, 19, 25 [deels kopie Sleinada]
...- J.J. Michel 'Die Bockreiter von Herzogenrath, Valkenburg und Umgebung' (1884)
..........p. 49/50, 55/6, 59, 61, 63, 66/7 *
...- W. Gierlichs 'Bokkerijders in 't voormalig land van 's Hertogenrode (1940) p. 18, 72, 77, 81, 86, 91, 94/5,
..........97 (dood, verhoor), 105, 110, 115 (Hs 157), 117/9, 135, 174 (dood)
...- Ramaekers & Pasing 'Bokkerijders' (1973) p. 13, 85, 143, 158, 160, 175 *
...- A.Blok 'De Bokkenrijders' (1991) p. 50, 118/9, 124/6, 129, 134/7, 140, 159, 171, 181, 208/11,
.......... 304 [samenvatting], 302, 305/14, 317, 323, 410/2
...- O. Willems 'Die Bockreiter, Korrektur einer Legende' (1991) p. 33
...- M.J.H.A. Schrijnemakers 'De Historiciteit van de Bokkenrijdersbenden' (2004) p. 19, 23, 32
...- F. van Gehuchten 'Bokkenrijders. De schande van Limburg I' (2013) p. 27, 39, 64, 84, 86, 94/5. 'Deel II (2014)' ..........p. 14/5, 17, 21/2, 26/8, 30/1, 33/5, 37, 40/3, 45/6, 49/52, 57/60, 63, 71, 78, 99, 153, 170, 209, 241
–– * Klassieke literatuur over Bokkenrijders online

280

Den Kapitein, chirurgijn in Herzogenrath, gefolterd, galg 1772

Balthasar Kerckhoffs Peter Kerckhoffs Joseph Keijzer Willem Opdenkamp

Joseph Kichhoffs. Over geen enkele 'Bokkenrijder' is zoveel geschreven als over den Hoofdman, den Chirurgijn en daarbij is zoveel bijgeloof, romantiek, gruwelpropaganda en/of heldenverering dat de werkelijkheid slechts moeizaam te herkennen is. Een verhaal of film over Bokkenrijders is nauwelijks voorstelbaar zonder een hoofdman te paard die in het donker op de achtergrond alles in de gaten houdt. Joseph Kerckhoffs is een zoon van Nicolaas en Catharina Doveren, een broer van Balthasar Kerckhoffs* en van Peter Kerckhoffs*. De doopinschrijving van Josef is niet gevonden. Hij gaat in de leer als chirurgijn en dient in het Oostenrijkse leger van 1743 tot 1752 Daarna vestigt hij zich in Herzogenrath als chirurgijn, een welgesteld man die zelfs twee rijpaarden heeft, ongewoon voor een gewone burger. Hij trouwt met Anna Elisabeth Mans en uit dit huwelijk worden zes kinderen geboren tussen 1760 en 1771. In het begin van 1771 wordt zijn broer Baltus gevangen genomen en dood gefolterd en daarna zou ook zijn broer Peter aangehouden en in de gevangenis gestorven zijn. Joseph Keijzer noemt in zijn vrijwillige (?) verklaring van 22 febr. als medeplichtige bij de diefstal op de pastorie in Hoengen 'eenen mensch sittende op een klein swaert peerdjen, den welcken niet quaelijck het gelijck en was van den Chirurgin Kerckhoff woonende tot s'Hertogenraede, den welcken den gedetineerden evenwel niet precise gekent en heeft, maer doch denselven noch in het doorgaen van s'Hertogenraede besien heeft doens hij gedetineerden op de porte was sittende, ende vermeent dat het denselven Chirurgijn soude geweest, sonder nochtanssulx precise te connen seggen'. Mogelijk heeft de bescherming van graaf Hoen de Carthils Josef een tijd beschermd, maar in opdracht van de Raad van Brabant in Brussel is hij op 14 aug. toch gearresteerd. Het commentaar in het dagboek van de abdij Rolduc: 'Vervloekte gouddorst, waartoe verleidt gij de menschen niet!' Eind van die maand daagt de schout de pastoors van Afden en Herzogenrath en die verklaren nooit iets slechts gehoord te hebben van de man en dat zijn levenswandel die van een eerlijk en christelijk man is. Desondanks is hij veroordeeld tot scherper examen en dat moet hij op 10 okt. ondergaan. Hij bekent niet, ook niet als de foltering van 12 tot 14 nov. wordt herhaald. Hij is 4 mei 1772 ter dood veroordeeld en tot voortzetting van het scherper examen om hem een bekentenis af te persen. Maar dat lukt ook op 6 en 7 mei niet en dat feit maakt een enorme indruk, want door de tamelijke prominente positie van Joseph heeft zijn proces aller aandacht. Sleinada legt hem de volgende toespraak in de mond: 'Myne Heeren, hebt gy nu voldoening genoeg? Anders neemt my, van lid tot lid en werp my zo op dit vuer, zoo zult ge zoo weynig van my weeten, als ge tot nu toe vernomen hebt.' Joseph sterft 11 mei 1772 aan de galg op de Beckenberg bij Herzogenrath. Na zijn dood leeft de legende voort, getuige de vele malen dat in de verhoren zijn naam vermeld is gedurende de vier jaar na zijn dood. Er worden alsmaar verklaringen aangedragen dat hij echt de 'generaal' was nn dus ook dat de bende echt bestaat. Tragikomisch is dat Willem Opdenkamp* vertelt over contacten die hij had met "generael Kerkhoff, reets tot Beek gehangen" en hem kennelijk verward met Peter Kerkhofs uit Beek. Hij heeft de klok wel horen luiden, maar weet niet waar de klepel hangt Anna Elisabeth Mans overlijdt meer dan twintig jaar na executie van haar man op 3 juli 1793 in Herzogenrath.

ZIE VERDER:

— Documenten: Genoemd als hoofdman
..........Biografie en familierelaties
..........Vonnis 4 mei 1771
..........In: Vrijwillige verklaring Joseph Keyser 22 febr.1771
..........In: Nadere vrijwillige verklaring van Peter Muller 9/13 juli 1771
........................................10 juli • 11 juli • 12 juli • 13 juli
..........In: Scherp verhoor Arnold Zanders 21/22 augustus 1771
..........Verklaring pater Willibrordus 19 oktober 1771
..........In: Scherp examen Leonard Louppen 3/5 sept. 1772
..........In: Scherp examen Peter Ploum 16/17 febr. 1773
..........In: Scherp verhoor Peter Hertzog 8 apr. 1773
..........In: Scherp verhoor Gerard van den Roost 8 apr. 1773
..........In: Scherp examen Joannes Gerrits 16 apr. 1773
..........In: Scherp examen Nicolaas Hersseler 4/5 mei 1773
..........In: Scherp examen Mathijs van den Berg 5 mei 1773
..........In: Scherp verhoor van Josef Breuwer 14/15 mei 1773
..........In: Scherp verhoor Herman Sengen 24/25 mei 1773
..........In: Scherp verhoor Matthijs Sengen 25 mei 1773
..........In: Scherp examen Reiner Crampen 14/15 juni 1773
..........In: Scherp verhoor Frans Bouwman 30 juni 1773
..........In een brief uit 1773
..........In: Scherp examen Joannes Lahaye 4/5 aug. 1774
..........Lijste van Complicen van de Bende van Dieven bij nagt
..........Na zijn dood voor altijd 'de aanvoerder van de Bende' nov.1774
..........In: Scherp examen Willem Opdenkamp 24/25 feb. 1775 ???
..........In: Scherp examen Geertruid Bosch 23 maart 1775
..........In: Scherp examen Geertruid Bosch 24 maart 1775
..........In: Scherp examen Geertruid Bosch 2 juni 1775
..........In: Idem 22 juli 1775
..........In: Scherp examen van Anton Bosch 1 mei 1776
..........Lijst Gerecht van Herzogenrath medio 1776

— LIT. - S.J.P. Sleinada, 'Oorsprong, oorzaeke; bewijs' (1779) p. 23 *
...- J. Russel 'De rooversbenden in de landen van Overmaas' (1877) p. 15, 18/22
...- J.J. Michel 'Die Bockreiter von Herzogenrath, Valkenburg und Umgebung' (1884)
.......... p. 49/50, 57, 59, 61, 63, 65/67, 75, 87/88 (getuigschriften) *
...- W. Gierlichs 'Bokkerijders in 't voormalig land van 's Hertogenrode (1940) p. 55, 72, 75, 77/82,
.......... 97, 99/102 (verhoor), 105/9 (vonnis), 114/5 (Hs 157), 117, 131/5, 168/9, 176/8, 181, 190/4
...- A.Welters 'Uit Valkenburgs verleden' (1968) p. 146
...- Ramaekers & Pasing 'Bokkerijders' (1973) p. 13/4, 75, 77, 81, 85, 89, 113, 117, 119, 121, 130,
.......... 136, 141, 143, 148, 155, 157/8, 160, 165, 167/8, 170/1, 174, 179/80 *
...- L. Augustus 'Vervolgingsbeleid en procesvoering' (1991) p. 69 [novelle 'Der Bockreiter van A. Mützelburg] *
...- A.Blok 'De Bokkenrijders' (1991) p. 50, 54, 118/9, 124/7, 130, 135, 137, 140, 144/6, 149, 171, 181, 206,
..........207, 208/9, 212, 220, 304, 317 [samenvatting], 323, 329, 359, 366, 411/2
...-Th.J. van Rensch 'Twee onbekende brieven over bokkerijdersprocessen' (In "Wordt voor recht gehalden' 2005)
..........p. 267/9, 274/5, 284/6, 288
...- O. Willems 'Die Bockreiter, Korrektur einer Legende' (1991) p. 59/65
...- M. Schrijnemakers 'De Historiciteit van de Bokkenrijdersbenden' (2004) p. 9, 19, 23, 26/7, 29, 32, 34, 36/8
...- F. van Gehuchten 'Bokkenrijders. De schande van Limburg I' (2013) p. 27, 34, 55, 60/1, 64, 74, 84, 192.
..........'Deel II (2014)' p. 8, 21/2, 24/5, 27/8, 30/1, 33/5, 37, 39/43, 45/50, 58, 73, 87, 92/3, 97/100, 105/6,
.......... 109, 118, 126/4, 130, 146, 161/2, 164, 168, 170/1, 208, 211, 243
–– * Klassieke literatuur over Bokkenrijders online

282

Peter Kerckhoffs, koster in Hoengen, gestorven in de gevangenis

Balthasar Kerckhoffs Joseph Kerckhoffs Peter Müller

Peter Kerckhoffs is een zoon van Nicolaas en Catharina Doveren, een broer van Balthasar Kerckhoffs* en van Joseph Kerckhoffs*. Volgens verklaringen  van gevangenen woont hij in Hoengen bij Alsdorff en is daar koster in de kerk. Op 31 jan. 1771 noemt Peter Müller* hem als centrale figuur bij de overval op de pastorie in Hoengen. Hij zou gearresteerd en overgebracht zijn naar de gevangenis in Jülich, want Hoengen behoort tot het hertogdom Gulik. Hoe dit alles is verlopen, weten we niet omdat er geen procesdossier beschikbaar is. Peter zou vóór de maand juni van 1771 in de kerker in Jülich gestorven. Daarna is er een stortvloed van vermeldingen van deze Peter tijdens de verhoren onder foltering. N.B. Koster van de kerk in Hoengen was in die tijd echter een Joannes Kerckhoffs en dat deze een broer van Baltus en Joseph zou zijn is zeer onwaarschijnlijk.

ZIE VERDER:

— Documenten: Familierelaties
..........In: Scherp examen Peter Muller 31 jan. 1771
..........In: Scherp verhoor van Leonard Ploum 28 mei 1771
..........In: Nadere vrijwillige verklaring van Peter Muller 9/13 juli 1771
........................................11 juli • 12 juli • 13 juli
..........In: Scherp verhoor Joseph Ploum 24/25 juli 1771
..........In: Scherp verhoor Arnold Zanders 21/22 aug. 1771
..........In: Scherp examen van Nicolaes Rootcrantz de oude 18/19 sept. 1771
..........In: Scherp examen Peter Ploum 16/17 febr. 1773
..........In: Scherp verhoor van Josef Breuwer 14/15 mei 1773
..........In: Scherp verhoor Matthijs Sengen 25 mei 1773
..........In: Crimineel examen Geertruid Bosch 22 juli 1775

— LIT. - J.J. Michel 'Die Bockreiter von Herzogenrath, Valkenburg und Umgebung' (1884) p. 49/50, 57, 60 *
.. - W. Gierlichs 'Bokkerijders in 't voormalig land van 's Hertogenrode (1940) p. 76/7, 100
...- Ramaekers & Pasing 'Bokkerijders' (1973) p. 167 *
...- A.Blok 'De Bokkenrijders' (1991) p. 127, 133, 209, 211, 304, 317, 346 [samenvatting]
...- F. van Gehuchten 'Bokkenrijders. De schande van Limburg II' (2014) p. 28, 40/1, 43, 50, 57, 134,
.......... 155, 198, 254, 258
–– * Klassieke literatuur over Bokkenrijders online