Bokkenrijders en hun afstammelingen

Schosmans

Jacobus Schosmans, glazenmaker in Heerlen, gefolterd, executie in 1773

Joannes Steins Joannes Cordewener

Jacob Schosmans is naar eigen zeggen rond 1720 geboren in 'Malvali' of 'Malwal' in het Zwitserse kanton Uri. Woont sinds 1748 in Heerlen het laatste jaar van de Oostenrijkse successieoorlog maar zegt steeds als glazenmaker gewerkt te hebben (dus impliciet: niet soldaat). Weliswaar "sobertjes gekleed" bij zijn aankomst, maar "niet gantsch onvoorzien van geld". Maar de autoriteiten verdenken hem van het vermoorden en beroven van de Joodse man Eleazar Alexander Caan uit Heerlen met wie hij op reis was gegaan naar Holland c.q. 's-Hertogenbosch. Als verdachte zit hij dec. 1750 gevangen in de voorpoort in 's-Gravenhage, maar waarschijnlijk is het niet tot een veroordeling gekomen. Terug in Heerlen oefent hij het beroep van glazenmaker uit, maar heeft in 1773 geen bezittingen die in beslag genomen kunnen worden. Hij trouwt 29 juli 1750 in Roermond met Maria Sophia Comas (aantekening in RK register van Heerlen). Over de afkomst van de vrouw is weinig bekend, alleen dat haar vader herbergier zou zijn. Tijdens het pijnlijk verhoor van 16 febr. 1773 noemt Joannes Steins* onder meer een "gleser" als medeplichtige aan overvallen en de schepenen besluiten 3 apr. tot arrestatie van negen mannen uit Heerlen, waaronder Jacob Schosmans. Op 6 apr. is hij zelf tot de tortuur verwezen en de volgende dag scherp verhoord, waarbij hij bekent een medeplichtige te zijn van de bende. Kennelijk noemen andere gevangenen daarna nog meer misdrijven waaraan hij schuldig zou zijn, want 3 mei is hij tot een nader scherp examen veroordeeld en 7 mei uitgevoerd. Onder invloed van de martelingen bekent hij niet alleen de duivelseed afgelegd te hebben en een half dozijn misdrijven samen met andere Bokkerijders, maar ook twee overvallen die hij met een (niet nader omschreven) bende zou gepleegd zou hebben. De eerder vermelde Joodse man, hier Eleazer Cohen genoemd zou buiten Hamont op de heide door een complot beroofd en vermoord zijn op 4 nov. 1749. Bovendien zou hij 21 mei 1755 in Borgerhout bij Antwerpen een burger doodgestoken hebben. Hierna is Jacob nog ingezet om in een confrontatie Joannes Cordewener* tot bekentenis te bewegen. Op 26 mei wordt hij tot een zware vorm van doodstraf, door radbraken veroordeeld. Jacob is 28 mei 1773 terechtgesteld op de Heesberg bij Heerlen.

ZIE VERDER:

— Documenten: Een eerdere ondervraging in 1750
..........In: Scherp examen Joannes Steins 2 apr. 1773
..........Lijst scherper examen 7 apr. 1773
..........In: Scherp examen Lennert Maas 8 apr. 1773
..........In: Scherp verhoor Peter Hertzog 8 apr. 1773
..........In: Scherp verhoor Gerard van den Roost 8 apr. 1773
..........In: Scherp examen Joannes Gerrits 16 apr. 1773
..........In: Scherp examen Mathijs van den Berg 5 mei 1773
..........In: Confrontatie Onnouw tegen Schurgers 28 juni 1773
..........In: Scherp verhoor Frans Bouwman 30 juni 1773
..........In: Scherp examen van Peter Gerrits 2 aug. 1773
..........In: Scherp examen van Peter Gerrits 3 aug. 1773
..........Lijste van Complicen van de Bende van Dieven bij nagt
..........In: Scherp examen Geertruid Bosch 24 maart 1775
..........In: Scherp examen van Anton Bosch 1 mei 1776
..........Declaratie advocaat en procureur
..........Opbrengt executoriale verkoop

— Dossier online bij Rijckheyt - Centrum voor regionale geschiedenis (in nieuw venster) hier

— LIT. - S.J.P. Sleinada, 'Oorsprong, oorzaeke; bewijs' (1779) p. 46 *
...- J. Russel 'De rooversbenden in de landen van Overmaas' (1877) p. 29 [kopie Sleinada]
...- Ramaekers & Pasing 'Bokkerijders' (1973) p. 105, 133, 164
...- A.Blok 'De Bokkenrijders' (1991) p. 79, 214, 376 [samenvatting]
...- F. van Gehuchten 'Bokkenrijders. De schande van Limburg II' (2014) p. 93, 245